Ата-аналарға психологиялық кеңес (тамыз конференциясы), Нургалиева Сауле Балгазиевна

Ата-аналарға!

Баланы үйде оқытуды қалай ұйымдастыруға және үрейге ұшырамауға болады

Қашықтықтан оқыту– балалар мен ата-аналарға маңызды шақыру, балалардың дербестік және жауапкершілік дәрежесіне, өз өмірін ұйымдастыру және оны басқару қабілетіне, оқу және оқу-танымдық іс-әрекет дағдыларына қатаң тест. Бұл ретте қашықтықтан оқытуды оң да қабылдауға болады – балаға, әсіресе жоғары сынып оқушысына, мектепке қарағанда ең жылдам оқуға мүмкіндік ретінде.

Ата-аналарға бірнеше практикалық кеңес:

·Баланың өзі мұғалімнің тапсырмаларын орындау туралы шешім қабылдауы үшін диалог пен сыйластық, достық қарым-қатынас маңызды. Онымен не көмектесетінін және не кедергі келтіруі мүмкін екенін талқылаңыз. Ол қағазға өз ниетін жазсын. Жазбаша жазылған өз шешімі оқушы үшін психологиялық тірек болады. Ол ата-аналарға уәде беруден, яғни ересектердің жауапкершілігі басым сыртқы өмірді басқару жүйесінен ерекшеленеді.

·Әр күннің соңында баламен не болғанын,ал әзірше не болғанын егжей-тегжейлі талқылаңыз. Табыстар мен қиындықтарды түсіну үшін нақты тәжірибеге бағытталған ашық сұрақтар қойыңыз: не, не үшін, не сезіндім, не үшін.

·Оқушылардың көпшілігі уақыттынашар сезінеді және оны жоспарлай алмайды. Балаға күн сайын жоспар жасауға көмектесіңіз, ал кешке оны егжей-тегжейлі айтып, ертеңгі күннің "бейнефильмін" ойға айналдыруға көмектесіңіз. Оқушылардың алдында жоспарланған кезеңнің аяқталуын белгілейтін сағат пен таймер болғаны маңызды. Жұмысты 15-20 минуттан (қиын жағдайларда – 7-10 минутқа дейін) бөліктерге бөлу пайдалы, олардың арасында кез келген нәрсемен айналысуға болатын бес минуттық үзіліс жасау керек.

·Баламен келісілген сыртқы ынталандырусыз және санкциясыз болмайды.Мысалы, бір бесінші сынып оқушысы ата-анасымен 45 күннен кейін ол бұрыннан армандаған балықтармен аквариум сатып алатыны туралы келісім-шартқа отырды. Шарт жазбаша түрде жасалды, ал оның талаптарын орындамау тағы бір күнге арманның орындалуын алыстатты. Оқуға сиқырлы жолмен құсу өсті.

·Жұмыс орнын ұйымдастыру өте маңызды. Барлық қажеттінің бәрі қол жетімді аймақта болуы керек, ал ұялы телефон және басқа гаджеттер-жұмыс аймағынан тыс. Тәжірибе жүзінде дәлелденген: егер смартфон қол жетімділік аймағында болса, тіпті ажыратылған күйде болса, бала смартфон басқа бөлмеде жатқан жағдайлармен салыстырғанда математикалық міндеттерді әлдеқайда нашар шешеді.

Қашықтықтан оқытудағы балалардың ата-аналарына ұсыныстар

·Ең алдымен өзі мен бала үшін әдеттегі күн тәртібі мен ырғағын (ұйқы және сергектік уақыты, сабақтың басталу уақыты, олардың ұзақтығы, "үзіліс" және т.б.) сақтап, ұстап тұру керек. Күн тәртібінің күрт өзгеруі баланың бейімделу мүмкіндіктерінің Елеулі қайта құрылуын тудыруы және шамадан тыс кернеу мен күйзеліске әкелуі мүмкін.

·Ата-аналарына және жақындарына, баланың маңызды өзімен тырысу сақтап, тыныш, барабар және критичное қатысы шыққан. Баланың эмоционалдық жағдайы ересектердің жағдайына тікелей байланысты. Басқа елдердің ата-аналарының тәжірибесі өзін-өзі оқшаулау режиміне бейімделуге біраз уақыт қажет екенін көрсетеді және бұл қалыпты процесс.

·Өзіңізді сабырлы, ұстамды басқарыңыз, балалардың вирусты және т. б. туралы сұрақтарына жауап бермеңіз, бірақ пандемия және оның тәуекелдерін ұзақ талқылауға тырысыңыз. Интернет-желілерден "қорқынышты" егжей-тегжейін байқамаңыз!

·Балалардың қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша мектептен алатын ұсынымдарды түсінуге тырысыңыз. Сынып жетекшісінен және мектеп әкімшілігінен алынған ресми ақпаратқа ғана назар аударыңыз. Мектеп сондай-ақ осы процесті ұйымдастыру үшін уақыт қажет. Қазіргі уақытта ата-аналар мен педагогтарға қашықтықтан білім беруде көмектесетін бірқатар ресурстар бар. Көптеген ата-аналар осы платформаларды пайдаланады, өйткені олар білім беру бағдарламаларымен мазмұнды байланысты.

·Ата-аналар мен оқушылардың жақындары, егер олардың кейбіреулері баламен бірге "меңгеруге" тырысса, қашықтықтан өткізілетін сабақтардың тартымдылығын арттыра алады. Мысалы, балаға сұрақ қоюға, пікірталасқа қатысуға болады, сол кезде сабақ қызықты, танымдық ойынға айналады. Бала үшін — бұл мотивацияны арттыру, ал ата-аналар үшін-өз балаларын білу және түсіну жақсы.

·Үйде амалсыз жүрген кезде сізге және балаға жақын әлеуметтік ортамен байланыста болу маңызды (телефон, мессенджер арқылы), алайда жалпы алынған ақпарат ағынын (жаңалықтар, әлеуметтік желілердегі таспалар) төмендету қажет. Өзекті жаңалықтардан хабардар болу үшін бір жаңалық көзін таңдап, оған күніне 1-2 реттен жиі емес бару жеткілікті (мысалы, таңертең — таңертең-таңертең — таңертеңгі істер, рәсімдер кейін, тыныштықта-кешке, бірақ ұйықтауға 2 сағаттан кеш емес уақыт қалғанда болу маңызды), бұл дабыл деңгейін төмендетуге көмектеседі. Жақындарымен қарым-қатынас жасау кезінде коронавирусқа арналған тақырыптарда және дабыл тудыратын басқа да тақырыптарда орталықтандырылмауға тырысыңыз.

·Жақындарымен қарым-қатынас жасау үшін балаға "ақпараттық шу", кейде дезинформацияға толы әлеуметтік желілерден аулақ болуға кеңес беріңіз. Бір мессенджерді таңдаңыз да, маңызды қарым-қатынасты онда жылжытуға тырысыңыз. Әлемдегі өзекті жағдайды талқылай отырып, жиі сөйлесуге жол бермеңіз. Күніне 1-2 рет келу жеткілікті. Мессенджерлерде кез келген чат шусыз режимге қоюға болады және қажет болған жағдайда ғана оған кіруге болады.

·Баланың өзіндік белсенділігінің кезеңдерін (оны барлық уақытта алып, алып жүрудің қажеті жоқ) және бұрыннан кейінге қалдырылған ересектермен бірлескен істерді қарастыру қажет. Басты идея-үйде болу - "жаза" емес, жаңа дағдыларды игеру, білім алу, жаңа қызықты істер үшін ресурс.

·Үйде тұрып, бала сынып, достармен (қоңыраулар, ВК, топтық сөйлесулер) сөйлесуді жалғастыра алады. Ата-аналар виртуалды конкурстарды (мысалы, позитивті мемтер және т.б.) және өзге де оң белсенділіктерді өткізу идеяларын ұсына алады. Жасөспірімдерге қызықты тақырыпқа өз бейнеблогын жүргізуді ұсынуға болады.

Заманауи ата-аналарға арналған өмірлік мақсаттар

         Бүгін, барлық жерде сән дәуірінде мақсат қою үшін ата-аналар да шет қалмайды. Олар өз алдына өмірлік мақсат қойып, оларға қол жеткізуге тырысады. Егер бұл мақсаттар шынайы болса, оларға қол жеткізу процесі көңілге қонбайды. Бала туғаннан кейін ата-аналардың өмірі күрт өзгереді: енді олар бала туралы ойлауға мәжбүр. Олар ақылға қонымды өмірлік мақсаттар қойып, оларға жеткен кезде оқиғалардың дамуының әртүрлі нұсқаларына жол беретіні әбден қалыпты. Алайда, егер олар өршіл мақсат қойып, олардан шегінбейтін болса, оларға қиын болады.

Жас ата-аналарға өмірлік мақсаттарды дұрыс қоюға және өз жетістіктерінен қанағаттануды сезінуге көмектесетін бірнеше кеңестер бар.

1 мақсат. Әрқашан балалармен сөйлесіңіз

Баламен сөйлесіп, өз сезімдеріңізді білдіре отырып, бір-бірін жақсы түсінуге болады. Балада сізбен сөйлесіп, өз ойыңды білдіру қажеттілігін дамытыңыз. Бұл сізге оның сезінетінін түсінуге көмектеседі, ал балаға – қоршаған әлемді жақсы түсінуге көмектеседі және осының арқасында болашақта әртүрлі күрделі өмірлік кезеңдерден өту оңайырақ болады. Сондай-ақ бала құрдастарымен қарым-қатынастың маңыздылығын түсінеді.

2-мақсат. Тәртіп ұстаңыз

Қатаң тәрбие мен тәртіп арасында үлкен айырмашылық бар. Әрдайым жақсы және жаман әрекеттер арасындағы айырмашылықты түсіндіріңіз. Бұл балаға түсіндірудің даналық жолын табыңыз, ол сіз оған жақсы нәрсе тыйым салу деп ойламаңыз. Пән бала өмірінде маңызды рөл атқарады.

3-мақсат. Денсаулық туралы қамқорлық

Балалар жиі сау емес тағамды жақсы көреді, бірақ денсаулық олардың өмірлік басымдығы болуы тиіс. Бала үшін сабақ кестесін орнату, ол кеш болған кезде алдын-ала білу үшін, және біраз сау тамақ бере алады. Сондай-ақ баланың дене белсенділігіне көңіл бөліңіз. Оған дене жаттығуларын орындау кестесін жасаңыз. Бұл дене тонусын қолдауға мүмкіндік береді. Егер бала аптасына кемінде 3 рет жаттығуды орындайтын болса жақсы.

4 кеңес, балаларымен үй карантинін бастан және жұмыс режимін сақтау

Бұл кеңестер сізге және сіздің отбасыңызға карантин кезінде өнімділікті және жүйкені сақтауға көмектеседі.

1. Режимді жалғастырыңыз

Балалардың қауіпсіздік сезімі режимді сақтауға тікелей байланысты. Стресстік уақыттарда ата-аналар балаларға әдеттен тыс сабақтар мен белсенділікті сақтай отырып, қалыпты өмір сезімін қолдауға көмектесуі тиіс. Әрине, бұл не істеу керектігін айту оңай, бірақ сарапшылар күннің негізгі сәттерін сақтауға кеңес береді: ұйқы (ұйықтау және күн сайын бір уақытта тұру), тамақ ішу (таңғы ас, түскі ас және кешкі ас кестесін сақтау), мектеп сабақтары сағаттары. Күн тәртібі отбасының барлық мүшелері үшін айқын және түсінікті жүйе құруға мүмкіндік береді.

Егер сіз үйден шығуды ешқайда жоспарламасаңыз да, тәртіпке сәйкес киімдерді де қосу керек. Күн бойы пижамдарда өте алдамшы, бірақ өнімді ойлау бейнесін сақтау үшін, Сіз жұмысқа немесе мектепке бара алатындай, өзін тәртіпке келтіру және киіну үшін күнді бастау керек.

2. Физикалық шектерді орнатыңыз

Өзекті мәселе, әсіресе, жұмыс істеп, барлығымызға бірге тығыз үй-жайларда оқуға тура келетін болса. Оқу және жұмыс істеу үшін ең аз алаңдайтын орындарды таңдаңыз. Сіз тіпті бірнеше жұмыс орындарын ұйымдастыруға тырысыңыз, кезек бойынша күн сайын орын ауыстырады. Бұл мектеп сыныптарының ауысуын имитациялауға, әралуандылықты сезінуге көмектеседі,сондай-ақ отбасының жұмыс күндері кейбір жүйені қосады.

3. Жұмыс күнін шағын блоктарға бөліңіз

Қысқа қарқынды аралықтармен жұмыс өнімділігін жақсартады. Белсенді жұмыс істеді-үзіліс жасаңыз. Балалар психологтары аралықтар арасындағы үзілістерді балалармен бірге өткізу ұсынылады.

Ерте жастан кіші жасқа дейінгі балалар назар аударады. Сіз басқа міндеттерді жұмыспен айналысқанша, оларға алаңдатудан гөрі қысқа үзіліс кезінде оларға толық назар аудару жақсы.

4. Сыйақы жүйесін ойлап табыңыз

Балаларды жұмыс істеуге кедергі жасамауға қалай тез үйретуге болады? Жақсы мінез-құлық үшін марапат! Ата-аналар жұмыс істеген кезде үйде жақсы және дұрыс әрекеттер үшін қарапайым сыйақы сызбасын ойлап табыңыз. Мұндай тәсіл балаларды тұрақты нотациялар мен айқайлардан гөрі ынталандырады.

Сыйақы жүйесі сіздің балаларыңыз үшін әсіресе тартымды және құнды екеніне байланысты. Мысалы, егер сіз қоңыраулар мен келіссөздер кезінде тыныштық маңызды болса, онда сіз ата – аналар телефон арқылы сөйлескенше ережелерді орнатуға болады-үйде толық тыныштық болуы керек. Ереже сақталған жағдайда 4-5 күн бойы балалар сыйлық алады – мультиктерді көру немесе гаджеттердегі ойындар үшін қосымша уақыт. Мақсаттар шынайы, нақты және өлшенетін болуы тиіс. Балаға жеткенде мақтауды ұмытпаңыз.

Қашықтықтан оқыту кезінде ата-анаға психологиялық кеңес.

Әлемді әбігерге салған коронавирус пандемиясы Қазақстанға да өз әсерін тигізді. Қалыптасқан өмір сүру жағдайы өзгерді. Қалалар карантинге жабылып, кәсіпорындар мен сауда орталықтарының жұмысы тоқтап, қоғамдық шаралар кейінге шегерілді.

Инфекцияның таралуын азайту, балалардың денсаулығына қауіп тудырмау мақсатында әрі оқу процесі тоқтатпау үшін мектептер қашықтан оқытуға көшті. Қазақстан бұл шешімді барлық аспекті мен тәуекелді ой елегінен өткізе отырып қабылдады. Бұл – оқушылар мен ата-аналар үшін ғана емес, мұғалімдер үшін де жаңа технология. Көкейде сауал көп, қорқыныш пен үрей басым болды. Бірақ бүкіл әлемде 870 миллионнан астам оқушы осындай форматта білім алуда, өйткені карантин жағдайында сапалы әрі нәтижелі білім берудің бір жолы – қашықтан оқыту.

Оқыту Қазақстанде екі жол арқылы жүргізіледі: “Балапан” және “Ел Арна” телеарналары арқылы және тақырыпты түсіндіру, талқылау, тапсырмаларды тексеру, кері байланыс орнату үшін интернет-платформалар пайдаланылады.

Педагог-психолог маман ретінде өзім қызмет ететін №12 орта мектепте қашықтан оқу үрдісін ұйымдастыруға үлесімді қосудамын. Ұстаздарға, ата-аналарға және оқушыларға қашықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша төмендегідей кеңес ұсынамын.

Алдымен баланың күн режімін жасаңыз, дұрыс тамақтанып, жақсы ұйықтауын қадағалаңыз. Сабаққа күн сайын уақытында қосылыңыз және сабақ кестесін көрінетін жерге іліп қойыңыз. Баланың сабақ оқуы үшін жайлы және ыңғайлы орын таңдаңыз. Компьютерінің толық қуатталуын, интернетпен қамтылуын қадағалап, кешкісін бәрін дайындап қойған жөн.

Сабақ басталмастан бұрын:

• бөлмеде қатаң тыныштық сақталуы тиіс, басқа дыбыстарды өшіріңіз;
• сабақ уақытында отбасындағы басқа балалар мен үй жануарларының кедергі келтірмеуін назарда ұстаңыз;
• сабақ барысында балалардың бөлмеден шықпауы, орынсыз тамақтанбауы, басқа бөгде заттарға алаңдамауы, онлайн сабақтан шығып кетпеуін бақылаңыз;

Сабақ өтіп жатқанда:

• оқушы мұғалімнің нұсқауларын қатаң орындау;
• мұғалім сабақ түсіндіргеннен кейін ғана сұрақ қою;
• сабақ түсіндірген кезде ата-аналар мен балаларға чатта жазуға тыйым салынады (тек дыбыс болмай, естілмей қалған жағдайда ғана рұқсат беріледі);
• балаға жауап бергенде орнынан тұрудың қажеті жоқ;
• мұғалімнің рұқсатынсыз суретке, бейнетаспаға түсіруге, жүргізілген сабақты әлеуметтік желілерде жариялауға болмайды;
• сабақ барысында ата-аналарға араласпағаны жөн;
• сабақта оқушының себепсіз қатыспай қалғаны үшін ата-ана жауап береді.

Үй тапсырмасына көмек:

• балаңызды бөлмей тыңдаңыз, жаттауға, есте сақтауға берілген тапсырманы айтып шықсын;
• жазуға берілген мәтінді асықпай бірге оқыңыз;
• оқулықтағы сұрақтар бойынша сұраңыз;
• өзіңіздің бала кезіңіздегі жетістіктеріңіз туралы айтып, білімдеріңізбен бөлісіңіз;
• балаға баға емес білімнің маңыздылығын, не үшін қажеттігін түсіндіріңіз.
• балаңызды жан-жақты бақылау үшін және мүмкін көмектер көрсету үшін әрдайым балаңыздың қатысатын үйірмелерінің, факультативтерінің, қосымша сабақтарының, сабақ кестесімен танысыңыз.
• Балаңыздың аз уақыт онлайн болуын, көп уақытын өз бетімен жұмыс жасауын қадағалаңыз;
• үй тапсырмаларын уақытында орындап, мұғаліммен кері байланыста болуын қадағалаңыз;
• балаңыздың қосымша тапсырмалар орындауын, әдеби кітаптар оқуын, телеарна сабақтарын уақытында көруін қадағалаңыз
• баланың бос уақытын құр өткізбей, оны мазмұнды әрі, пайдалы етіп өткізуге көмектесіңіз.

Балаға қандай көмек керек?

– материалдық: баланы анықтама, сөздік, атлас, бейнетаспамен, мектептің оқу бағдарламасына сәйкес кітапшалармен қамтамасыз етіңіз.

– моральдық: баланың мүмкіндігіне сенім білдіріп, әрбір жетістігіне қуаныңыз. Балаңызды оқу үлгеріміне қарамай, жақсы көретініңізді сездіріңіз.

• эмоциональдық: бала үлгермей жатса қатты сөйлемеңіз. Сабырлы, шыдамды болыңыз.

Қазір ата-ананың үйде балаларымен тығыз байланыста болуына, сабақты бірге оқып, уақытты қызықты өткізуге мүмкіндік көп. Баланың бос уақытын тиімді өткізу үшін бірге таңғы жаттығу жасаңыз, билеңіз, оқыған кітаптарыңызды талқылап, бірге фильм көріп, өлең жаттаңыз.

Есіңізден болсын, балаға ата-анасы көшбасшы. Бала, білімді де білікті, қандай жағдайға да сабырмен қарайтын көшбасшының соңынан ереді.